KAPLUMBAĞA TERBİYECİSİ / OSMAN HAMDİ

/
0 Comments

Tarihimizin en önemli ressamlarından biri olan Osman Hamdi Bey'in  "Kaplumbağa Terbiyecisi"  dünya tarihine geçmiş diğer ünlü tablolar gibi ardında taşıdığı anlam yönünden uzun yıllar boyunca sanat tarihçilerinin ilgi odağı olmayı başarmış önemli bir eserimiz. Peki bu denli ünlü olan  tablonun yaratıcısı kim biraz bundan bahsetmek istiyorum.
Osman Hamdi Bey 1842 - 1910 yılları arasında yaşamış Türk resim sanatının öncüleri arasında saydığımız ve uluslararası ün kazanmış, sanatçı ve aydınlarımızdan biridir. Osman Hamdi, halk bilimi eğitimi alması için gönderildiği Paris'te sanat ve arkeoloji ile tanışır. 
Yurda döndüğünde yüksek devlet kademelerinde çalışmaya başlar fakat sanattan asla kopamaz ve bu sırada resim yapmaya devam eder. Resim ile uğraşının yanı sıra birçok arkeolojik kazıya katılan Osman Hamdi Bey çıkarılan eserlerin korunması adına büyük mücadeleler vererek kanunlar düzenler ve eserler için müzeler açar. Tam bir sanat aşığı olan sanatçımız  halkın sanat ile aydınlanacağını savunarak sanatı yaymak ve korumak adına elinden gelen her şeyi yapmıştır.
Sanatçımızın eserine gelirsek  "Kaplumbağa Terbiyecisi" tablosu iki farklı versiyonu bulunan bir eser olmakta ve iki resim arasındaki fark ayrıntılar dışında pek göze çarpmamaktadır. İlk versiyonu 1906' da ikincisi ise 1907' de tamamlanmıştır. Bilinen ilk adıyla  "Kaplumbağalar ve  Adam" tablosu birçok uzmanın da hemfikir olduğu şekilde bir yergi tablosu olarak kabul edilmektedir.
 
Eseri daha iyi anlamak adına üretildiği tarihteki yapıya da göz gezdirmek gerekli. Bir yanda skolastik düşünceden sıyrılmaya çalışan, takip ettikleri akımlar ile zihinsel farklılaşma yaşayan ve yeni bir kültür dokusu oluşturmaya çalışan aydın kesim...Diğer yanda ise Avrupalılaşmayı savunurken kendi kültüründen vazgeçemeyen batı kültürü ile İslam kültürü arasında sıkışıp kalmış, eğitim düzeyi düşük bir halk. İşlerin kağnı hızı ile ilerlediği yozlaşmış bir devlet yapısı, çelişkilerle dolu bir dönem ve bir türlü ilerleme sağlanamaması dönemin göze çarpan sıkıntılarındandır. Yani bir bakıma tepeden inme bir gelişmişlik.
Tüm bunları göz önüne alarak sanat tarihçilerinin bu konu üzerinde yaptığı birkaç farklı yorumu mevcut. Yorumlara şöyle bir bakacak olursak hemen hemen hepsinde terbiyecinin  Osman Hamdi Bey olduğu yönünde ortak bir görüş var. Zaten daha önce yaptığı tablolarda kendini çokça resmettiği bilinmektedir. Doğuya özgü kıyafetler giyerek fotoğraf çektirir ve daha sonra bunlara bakarak  resimlerinde kullanırmış. Resimde bulunan terbiyecinin kafasındaki sarık tarzı başlığın bir kopyasıyla Hamdi Bey'in çektirdiği bir fotoğrafı bulunmaktadır. Terbiyecinin arkasında tuttuğu Ney'in toplumu eğitmek için  sanat gereklidir görüşü ile örtüşmesi de iddialar için güçlü bir kanıt oluşturur. 
Tabloda kullanılan kaplumbağa figürü için de değişik yorumlar bulunmakta. Kimi sanat tarihçisi tarafından Osman Hamdi Bey'in bulunduğu üst düzey mevkiler nedeniyle eğitmen olarak kendini, kaplumbağa olarak da astlarını resmettiği söylenir.  Astlarını eğitmeye çalışan aydınımızın durum karşısında zorlanmasının astlarını kaplumbağa olarak resmetmesine neden olduğu düşünülmekte.
Bir başka yorumda ise Lale Devri'ne bir gönderme yaptığı söylenmektedir. Lale Devrinde kabuğuna mum yapıştırılarak çevreye salınan kaplumbağaların serbestçe gezmesine izin verilir ve daha estetik bir görünüm kazandırdığı düşünülürmüş. Devletin de  bu kaplumbağalar gibi hantal bir bürokrasiye sahip olduğu ve ışığının kendi çevresini bile zor aydınlattığı tasvir edilmiştir.
Diğer bir yorumda ise kaplumbağaların halkı temsil ettiğini bunu da Baudelaire'ın "Modern Hayat Ressamı" adlı kitabından esinlendiği düşünülmekte. Aydınlar ve halk arasındaki uçurumun giderek arttığı halkın kaplumbağalar gibi devlet için bir hantallık nedeni olduğu ve eğitimsizliklerinin vurgulanmak istendiğini söyleyen yorumcular terbiyecinin sanat ile eğitim yapmaya çalıştığını söyler. Resimde tek bir ışık kaynağının olması, ışığın kaplumbağaları aydınlatması ve aydınlığın batıdan gelmesi, sizce bir tesadüf  mü? Odanın yıkık döküklüğü devrin bir tasviri olabilir mi?
Peki ya tüm bunlar dışında tablo ardında ya bir anlam taşımıyorsa ?
Bir grup yorumcuya göre ise tablo Osman Hamdi Bey' in oryantalizm akımından etkilerini taşıyor. Resimde oryantalizm; Ağırlıklı olarak doğu kültürünün işlendiği, mekan olarak çoğunlukla İslam mimarisinin göründüğü, yerli kıyafetlerin ve sıcak renklerin bulunduğu tarz resimlerdir. Oryantalist resimlerin bir özelliği de mekan, eşya ve insan figürlerinin birbirinden bağımsız olarak kullanılmasıdır. Tabloya baktığımız da gördüğümüz terbiyeci figürünün Osman Hamdi Bey olduğunu daha önce belirtmiştim. Kaplumbağa figürleri ise sanatçının Paris'de eğitim aldığı dönemde " Tour de Monde" adlı dergide yayınlanan  "Charmeur de Tortues" adlı bir güpürden alındığı söylenmekte.  Dikkatli bakarsak mekan olarak daha önceki tablolarında çok kez kullandığı Bursa'da ki  Çinili Cami'nin bir bölümü olduğu açıkça görülmektedir.

Tek bir tablo birçok yorum...  Sanatçının tabloya anlam yükleyip yüklemediğini tam olarak bilemesek de tarihimizde önemli bir yeri olduğu aşikar.
NOTT


Bunları da Beğenebilirsiniz

HAKKIMIZDA

İçgüdüsel bir davranış misali, yazma uğraşını kendine iş edinmiş; sinema, edebiyat, resme aşık değil bağımlı olan "birtakım" arkadaş grubuyuz. GAİA - MOMOS - FERONİA - NOTT

Hiç yorum yok:

Blogger tarafından desteklenmektedir.

SOSYAL MEDYA TAKİP


    • POPÜLER PAYLAŞIMLAR